Review: Ideon Audio Ayazi mk2 D/A-processor & 3R Master Time Black Star USB-klok

Mijn kleine hoekje in Brooklyn heeft toevallig een geweldige kleine platenwinkel. Ik vind hem leuk om de gebruikelijke redenen: goed gekozen koopwaar, eerlijke prijzen, leuke muziek op de speakers terwijl je snuffelt. Maar ik vind hem net zo leuk omdat goede platenzaken op meer eigenzinnige manieren op elkaar lijken, en deze heeft de kenmerken van de goede platenzaken uit mijn jeugd. Hij wordt gerund door een man van middelbare leeftijd met een dubbelzinnig verleden, een juristenkennis van opgenomen muziek en het ongemakkelijke charisma van een kermisartiest, en wordt bemand door mannelijke tieneracolieten van die man, die zich gedragen als ingewijden die toegang hebben tot een echt geweldig geheim. Voor degenen die bereid zijn om er rond te hangen, kan het een plek zijn waar je echt iets leert, zoals een geïmproviseerd seminarie met Johnny Paycheck of de Mighty Diamonds op de stereo.

Ik heb over muziek geleerd op plekken zoals deze, nadat ik had uitgevonden dat het de moeite waard was om af en toe met de ogen te rollen voor de geboden informatie en kennis. Ik groeide op in een tijd waarin muziek vooral op fysieke media verkrijgbaar was: platen, cd’s, cassettes. Meestal moest je een opname kopen om die te kunnen beluisteren, dus je budget moest goed worden verdeeld. Betrouwbare informatie van insiders was cruciaal.

Vandaag de dag hebben internet en streaming de toegang tot muziek revolutionair veranderd op een manier die ronduit opwindend is (als het niet voor muzikanten is, dan zeker voor luisteraars). Ik geef les aan een universiteit en mijn muziekliefhebbende studenten kennen een breder muziekaanbod dan ik op hun leeftijd, deels dankzij YouTube en Spotify. Tijdens de meest isolerende maanden van de pandemie kon ik dankzij Roon, Tidal en Qobuz vele gelukkige uren doorbrengen met het leren over Indiase klassieke muziek, de poptradities van Ethiopië, Mali en Senegal, en obscure uithoeken van lover’s rock en klassieke reggae, plaat voor plaat door de catalogi van Tidal en Qobuz gestuwd door de machine-learning algoritmes van Roon.

Wat ik wil zeggen is dat streaming voor velen van ons een cruciaal onderdeel van ons muzikale dieet is geworden, onmisbaarder dan cd’s ooit waren. Voor mij is dit muzikaal opwindende feit echter een sonische uitdaging, omdat ik een sterke voorkeur heb voor muziek die op vinyl is geperst. Ik heb veel mooi klinkende digitale apparatuur beluisterd en gerecenseerd, maar ik kan me niet herinneren dat ik vaak dacht, “wow, dit klinkt ongelooflijk!” zoals ik soms doe als ik naar een systeem luister dat rond een goed opgestelde draaitafel is georganiseerd.

Veel digitale bronnen blinken uit in het reproduceren van de contouren van muziek, inclusief de kleine sonische details die sommige luisteraars “plankton” noemen. Waar ze moeite mee hebben is het invullen van die contouren met realistische informatie die zich registreert als textuur, kleur, impact, lichamelijkheid, aanwezigheid en, het allerbelangrijkste, een gevoel van tonale dichtheid-van muziek die de lucht onder druk zet. Ik beschouw deze kwaliteiten als de derde dimensie van gereproduceerde muziek; voor mij zijn ze essentieel voor de illusie van een muzikale gebeurtenis die in mijn luisterruimte plaatsvindt. Helaas zijn deze kwaliteiten niet zichtbaar op een oscilloscoop (voetnoot 1). Het ontwikkelen van een digitale bron die in staat is om je aandacht te trekken en vast te houden is niet mogelijk met eenvoudige strategieën zoals het verlagen van vervorming of het minimaliseren van jitter. Het vereist een complexere en meerzijdige aanpak.

Het Ideon D/A-systeem
Dat brengt me bij de Ideon Ayazi mk2 DAC ($3950) en 3R Master Time Black Star USB reclocker (ook $3950), een digitale bron met twee dozen die me deed nadenken over de manieren waarop een component ons kan aanmoedigen om bepaalde muzikale ervaringen op te zoeken. Ideon Audio werd in 2016 in Athene opgericht door George Ligerakis en Vasilis Tounas. Het bedrijf produceert alleen digitale apparatuur en hanteert een aantal onorthodoxe benaderingen om deze goed te laten klinken. Neem de Ayazi mk2, die is ontworpen rond de ESS9023 DAC-chip. Tegenwoordig converteren sommige perfectionistische DAC’s in een vergelijkbare prijsklasse gegevens met behulp van R-2R weerstandsnetwerken, terwijl andere vertrouwen op vele regels aangepaste code. De Ayazi vertrouwt daarentegen op de ESS-chip en zijn ingebouwde filters; volgens Ligerakis zit de speciale saus in de manier waarop deze is geoptimaliseerd en gebruikt. Ideon legt de nadruk op gereguleerde, stabiele lineaire voedingen en “aanhoudende” reclocking. Als ik had aangenomen dat de goedkope geïntegreerde DAC-chip iets zou zeggen over hoe de Ideon stack zou klinken, dan had ik het helemaal mis gehad.

In het metaal zijn de componenten van Ideon even spaarzaam als elegant. Hun kleine maar toch geruststellend zware slagschipgrijze behuizingen, die ruwweg 11″ × 7″ × 3″ meten, weerspiegelen hun gestroomlijnde doel; het voorpaneel van de Ayazi bevat alleen een aan/uit-schakelaar en een ingangskeuzeschakelaar die de keuze biedt uit USB en S/PDIF. De 3R Master Time Black Star (als ik de volledige naam van dit product intik, voel ik me een beetje dwaas, dus zal ik het voortaan de Master Time noemen) begroet de luisteraar alleen met smaakvol gedimde LED’s met de aanduidingen “power”, “lock” en “host”. Op de achterkant van de Ayazi vind je de twee eerder genoemde ingangen, een paar RCA analoge uitgangen en een IEC voedingsaansluiting. Op de achterkant van de Master Time vind je een USB-ingang en -uitgang, een schakelaar voor de 5V stroomrail en natuurlijk nog een netsnoeringang. Dat is alles. De Ideon componenten hebben geen selecteerbare filters of oversampling opties, geen netwerkingangen, geen I2S of MQA. Ze decoderen zelfs geen DSD. De keuzes weerspiegelen wat Ligerakis mij omschreef als de “bijzonder Spartaanse benadering” die hij koos om de luisterervaring te maximaliseren; deze referentie van de Griekse CEO van Ideon verrukte de nerd in mij.

In het gebruik is de Ideon stack de eenvoud zelve: Ik heb de Sonore opticalRendu streamer aangesloten op de Master Time met een AudioQuest Diamond USB-kabel en vervolgens nog een Diamond USB-kabel van de Master Time naar de Ayazi geleid. Vervolgens heb ik Roon ingesteld om DSD-bestanden te converteren naar PCM. Het spel begon.

Luisteren
Om een voor de hand liggende vraag uit de weg te ruimen: Ja, ik heb naar de Ayazi geluisterd zonder de Master Time. In zijn eentje reproduceerde de Ayazi muziek met minder resolutie en timbrale nauwkeurigheid en creëerde een ruimtelijk kleiner, minder levensecht geluid. Muziek klonk doffer en minder meeslepend. Nadat ik dit experiment van mijn lijstje had geschrapt, liet ik de twee componenten aangesloten. Deze recensie gaat over de Master Time en Ayazi samen.

Het meest voor de hand liggende aspect van het luisteren via de Ideon stack was hoe goed het de opnames organiseerde die er doorheen werden gespeeld. Niets was overdreven of ontbrak, inclusief de diepe bas en de hoge tonen; niets klonk schril of spetterend. Dit gevoel van orde werd versterkt door een diepe stilte. Digitale componenten staan over het algemeen niet bekend als luidruchtig, maar de Master Time/Ayazi creëerde een muzikaal significante stilte, deels vanwege de opmerkelijke resolutie die beschikbaar was.

De Ideon componenten presenteerden opnames alsof ze in schitterend licht baadden, waarbij elk vlekje informatie in hoog contrast werd belicht. In het bijzonder brachten ze verval en galmsporen met meer precisie en duurzaamheid in beeld dan enige andere bron die ik thuis heb gehoord. Op “I Believe in You,” van Talk Talk’s buitenaardse Spirit of Eden (16/44.1 FLAC, Parlophone/Qobuz), een plaat die terecht wordt erkend als een belangrijke voorloper van post-rock en een niet te classificeren meesterwerk op zich, werden de lage tonen van Tim Friese-Greene’s elektrische gitaar weergegeven met zo’n glinsterende levendigheid dat ze minder op geluiden leken en meer op tumbleweeds die over het geluidsbeeld waaiden.

De Master Time/Ayazi gaf muziek weer zonder de artefacten van vroege digitale reproductie, die neerkomen op het gevoel van holte waar ik het eerder over had: de indruk dat de muziek een flikkerend hologram is met weinig erin. Het beste van alles is dat de minutieus gedetailleerde presentatie van de Ideon stack geen afbreuk deed aan het gewicht van de muziek. Ik heb het hier niet over het gewicht van lage bastonen, maar eerder over het realistische gevoel van gewicht dat echte instrumenten en stemmen bezitten. En het gaf opnames een opmerkelijke stevigheid, een werkelijk prachtig effect.

In de weken dat ik naar deze Griekse componenten luisterde, gebeurde er iets grappigs. Hoezeer ik ze ook bewonderde, hun manier met textuur, aanwezigheid en kleurverzadiging – de tonale sappigheid van een opname – was geen partij voor de draaitafel en een handvol low-output bewegende spoelpatronen die op de plank erboven stonden. Ik weet niet of een digitale bron in dit opzicht een goede draaitafel kan overtreffen. Maar het werd steeds duidelijker dat de Master Time/Ayazi iets bereikte wat de analoge bron niet kon: het creëerde een ongerepte, spectraal stille sonische wereld waarin ik kon genieten van het ontvouwen van de meest delicate muzikale gebeurtenissen. Na een tijdje realiseerde ik me dat de Ideon stack mijn luistergewoonten subtiel aan het veranderen was en me aanmoedigde om vaker te grijpen naar muziek vol met dit soort doorschijnende momenten, die meestal het meest betrouwbaar aanwezig zijn op klassieke opnames.

Sviatoslav Richters uitvoering in 1960 van Beethovens “Appassionata” (16/44.1 rip van BMG 07863-56518-2) is een van de wonderen van de opgenomen piano. Het werd op band gezet tijdens zijn eerste bezoek aan het Westen, te laat omdat de in Oekraïne geboren pianist – een gesloten homoseksueel wiens vader werd vermoord tijdens de zuiveringen van Stalin – politiek verdacht was in zijn geboorteland, de Sovjet-Unie. Richter veranderde het statige, vloeiende eerste deel in een schrijnend statement; hij breidde de dynamiek van de compositie dramatisch uit en nam zulke vrijheden met het tempo dat het beluisteren ervan de keel kan dichtknijpen van spanning. Weken eerder had hij zijn eerste optreden in Carnegie Hall afgesloten met een even radicale uitvoering van de Beethovensonate, waarbij hij het publiek schokte.

De Master Time/Ayazi reproduceerde de akoestiek van New York’s Webster Hall, waar RCA engineer Lewis Layton hem opnam, in al zijn spelonkachtige uitgestrektheid; de zaal horen nagalmen met Richter’s gewelddadige aanval op het klavier maakte de uitvoering verontrustend en krachtig. Dankzij de Ideon stack kon ik ook horen dat hoe krachtig Richter de toetsen ook aansloeg, zijn spel perfect onder controle bleef, een bewijs van zijn onaardse techniek.

Een vergelijking
Ik heb de Master Time/Ayazi combinatie vergeleken met mijn Sonnet Morpheus, een andere DAC met hoge resolutie die een R-2R conversieschema gebruikt. Toen ik het betoverende titelnummer van Bert Jansch’ Rosemary Lane (16/44.1 FLAC, Transatlantic/Qobuz) beluisterde via de Morpheus, klonken Jansch’ door John Bailey gebouwde akoestische gitaar en rustige maar expressieve zang net zo gedetailleerd, maar opvallend minder coherent, zowel muzikaal als sonisch, dan via de Ideon stack. De opname klonk spetterender, met iets minder gewicht en hield mijn aandacht niet zo betrouwbaar vast als toen hij werd afgespeeld via de Master Time/Ayazi. De Ideon uitvoering klonk ook beduidend stiller en iets dynamischer. Maar dan nog, zelfs als ik de Denafrips Iris digitaal-naar-digitaal converter meereken die ik gebruik om de I2S ingang van de Morpheus te voeden, kost de Nederlandse DAC ongeveer de helft van de Ideon stack.

Samenvattend
Tijdens mijn gebruik bood de Master Time/Ayazi me iets waarvan ik niet wist dat ik het wilde. Geen enkele audiocomponent biedt elk gewenst aspect van geluidsweergave, wat betekent dat we genoegen moeten nemen met aanvaardbare compromissen. Mijn versie van de audiohemel is ’s werelds beste jukebox die eindeloos 45-toerenplaten afspeelt; mijn keuzes in apparatuur hebben de neiging om prioriteit te geven aan dynamiek, ondubbelzinnige bas, uitgestrekte soundstages en overvloedige porties klankkleur, drive en fysiekheid. Natuurlijk is dat niet de enige weg naar het paradijs, en de Ideon componenten bieden het soort muzikale sensatie dat je zou kunnen horen via de originele Quad elektrostatische luidsprekers: een kristalhelder, in wezen neutraal, hypergedetailleerd venster op de muziek dat elke nuance vangt zonder het gewicht en de body van de muziek op te offeren.

Gedurende de tijd dat ik ermee werkte, functioneerde de Ideon stack vlekkeloos en werd mijn plezier niet verstoord. Met een gezamenlijke prijs van $7800 is het zeker niet goedkoop, maar het biedt een goede waarde voor het verfijnde muzikale spektakel dat het creëert. Dat het me inspireerde om muziek te verkennen die normaal gesproken een relatief klein deel uitmaakt van mijn muzikale dieet is een bewijs van hoe meeslepend de Ideon stack de bestanden maakt die erdoor worden afgespeeld, en het is zeker geen one-trick pony: het kan elke soort muziek afspelen met al zijn sterke punten intact. Ik vond het luisteren naar bepaalde genres gewoon een openbaring. Als ik voornamelijk naar klassieke en akoestische muziek zou luisteren, zou ik ver reizen om er een te horen.

Voetnoot 1: Misschien doen ze dat wel als